Zakażenia COVID-19 wśród dzieci i „zespół pocovidowy”

Zakażenie SARS-CoV-2 wśród dzieci przebiega podobnie jak u osób dorosłych, objawy są jednak znacznie łagodniej wyrażone, a ciężki przebieg należy do rzadkości. Gorączka i kaszel są najczęściej stwierdzanymi objawami, ale zdecydowanie rzadziej towarzyszy im duszność opisywana u osób dorosłych. U około 5-10% zakażonych dzieci występują natomiast objawy ze strony przewodu pokarmowego. Jedynie ok. 3% dzieci z potwierdzoną infekcją SARS-CoV-2 wymaga leczenia szpitalnego: w tym <1% leczenia w warunkach oddziału intensywnej terapii, a zgon występują u <0,1% zakażonych.

Już w kwietniu 2020 roku z krajów objętych pandemią COVID-19 zaczęły napływać doniesienia o występującym u dzieci, nieznanym wcześniej zespole objawów przypominającym przebiegiem zespół wstrząsu toksycznego, chorobę Kawasakiego lub zespół aktywacji makrofagów. Chorobie nadano ostatecznie nazwę “wieloukładowego zespołu zapalnego u dzieci” (ang. „Multisystem Inflammatory Syndrome in Children”; MIS-C). Na związek pomiędzy MIS-C a zakażeniem SARS-CoV-2 wskazywałyby analizy epidemiologiczne, bowiem jego częstość występowania pokrywa się czasowo i geograficznie z największymi ogniskami COVID-19. U większości pacjentów potwierdzono również infekcję SARS-CoV-2, choć częściej na podstawie obecności przeciwciał niż materiału genetycznego koronawirusa. Według dostępnych danych MIS-C rozwija się u <0,6% dzieci zakażonych SARS-CoV-2 i najprawdopodobniej wynika z niekontrolowanej reakcji immunologicznej na przebytą infekcję niż bezpośrednio z replikacji wirusa. U dzieci, u których rozwija się MIS-C, niektóre narządy i tkanki – takie jak serce, płuca, naczynia krwionośne, nerki, układ pokarmowy, mózg, skóra lub oczy – ulegają poważnemu stanowi zapalnemu. Objawy są bardzo różne i zależą od tego, które obszary i układy organizmu są dotknięte zmianami. MIS-C jest uważany za zespół objawów, a nie osobną chorobę, ponieważ niewiele wiadomo na jego temat; w tym nie jest znana jego dokładna przyczyna i czynniki ryzyka.

Jednakże obecnie mówi się także o tzw. „zespole pocovidowym”, nazywanym także wieloukładowym zespołem zapalnym czasowo związanym z COVID-19 (ang. „Paediatric inflammatory multisystem syndrome, temporally associated with SARS-CoV-2 infection”; PIMS-TS), który jest najprawdopodobniej formą MIS-C, pojawiającą się najczęściej od dwóch do czterech tygodni po przebytym zakażeniu SARS-CoV-2. Dotychczasowe obserwacje specjalistów pozwalają stwierdzić, że zespół ten pojawia się rzadko, ale często ma ciężki przebieg. Najczęściej pierwszym objawem PIMS-TS jest bardzo wysoka gorączka, trwająca dłużej niż trzy dni, oraz biegunka, wymioty, malinowy język, wysypka, zaczerwienione spojówki i ogólne osłabienie. Należy pamiętać, że w trakcie występowania objawów u dzieci często występują przeciwciała skierowane przeciwko SARS-CoV-2, ale wynik testu RT-qPCR na obecność materiału genetycznego wirusa jest zazwyczaj ujemny. Stan dziecka może się szybko pogarszać, nawet jeśli brak jest niepokojących wyników badań laboratoryjnych. Dzieci dotknięte PIMS-TS zawsze mają utrzymującą się gorączkę, ale inne cechy kliniczne mogą się znacząco różnić. W przeciwieństwie do ostrej postaci COVID-19, u większości dzieci występują objawy żołądkowo-jelitowe, takie jak biegunka, wymioty i silny ból brzucha (czasami na tyle silny, że sugeruje zapalenie wyrostka robaczkowego). Niestety bardzo często występują powikłania sercowo-naczyniowe, przede wszystkim pod postacią ostrej niewydolności serca. Długoterminowe rokowania są w tym przypadku niepewne.

Diagnoza PIMS-TS opiera się przede wszystkim na specjalistycznej ocenie obrazu klinicznego. Podejrzenia diagnostyczne może budzić utrzymująca się gorączka o niewyjaśnionej przyczynie i objawy kliniczne związane z narażeniem na COVID-19. W takim przypadku rodziny muszą natychmiast szukać pomocy lekarskiej w szpitalu, ponieważ stan dziecka może się szybko pogorszyć. Niezbędne jest wówczas wczesne rozpoznanie i multidyscyplinarne leczenie z zakresu intensywnej terapii, chorób zakaźnych, kardiologii, hematologii czy reumatologii. Badania laboratoryjne obejmują zazwyczaj analizę morfologii krwi, testy biochemiczne, prześwietlenie klatki piersiowej, USG serca (echokardiografię) i USG jamy brzusznej. Leczenie jest dostosowane indywidualnie do każdego dziecka i zwykle opiera się na lekach przeciwzapalnych, leczeniu wstrząsu i zapobieganiu zakrzepicy. Większość dzieci z PIMS-TS w USA otrzymuje leczenie immunomodulujące z zastosowaniem dożylnych immunoglobulin (IVIG). Stosuje się również inne terapie przeciwzapalne, w tym kortykosteroidy w różnych dawkach. Przypadki wymagające użycia sterydów mogą być częstsze niż w przypadku choroby Kawasaki z powodu braku skuteczności immunoglobulin.

Dr hab. n. med. Tomasz Dzieciątkowski